2ـ قۆناغكاری: ئامانجی دووری رەوت كە پێكەوەنانی دارولئیسلامە خواستێكە خەباتێكی توولانی دەوێت، ئەم ئامانج و خەباتە توولانیە ستراتیجییەتێكە ناشێت وا بزانین بە یەكجار دەتوانین بیـبڕین.. بۆیە دەبێت رێبازو خەباتەكە بكەینە چەندین قۆناغ، كە هەر یەكەیان مەبەستی دیاری كراوی خۆی هەبێت و دەبێ هەوڵی بۆ بدرێت تا بهێـنرێنە دی، ئینجا قۆناغێكی تر. ئاوا قۆناغ بە قۆناغ تا دەگەینە ئامانج. إن شا‌ء الله..

   رەوت بۆ گەیشتنە ئامانج ئەم پێنج قۆناغەی دیاری كردووە، كە هەر قۆناغێك سیماو سیفاتی خۆی هەیە كە لە ئەندامێتی و كۆمەڵكارییەكەدا دەبێت دەردەكەوێت.. بۆ رەوتەوان بڕیـنی ئاست و پلەیەو  بۆ رەوتیش چوونە پێشترە.. قۆناغەكان بریتین لە:

  رەوتەوان لە قۆناغی خۆناسیندا سێ پلە دەبڕێت، ئەوی لە ئاستی یەكەمدایە پلەی (هاودین)ە، ئەوی لە ئاستی دووەمدایە پلەی (هاوبیر)ە، ئەوی لە ئاستی سێیەمە پلەی (هاوڕێ)یە.

   دوای بڕیـنی هەر سێ ئاستەكەو بەدەست هێنانی هەر سێ پلەكەی قۆناغی خۆناسین، ئیعتـیراف بە رەوتەوان دەكرێت كە شایانی ئەوەیە ببێتە بەرپرسی باڵێكی رێكخستنی رەوت كە لە بیستوپێنج (25) ئەندام پێك دێت..

    قۆناغی رێناسین دوو ئاستەو رەوتەوان لە ئاستی یەكەمیاندا پلەی (هاوكار)ی هەیەو لە ئاستی دووەمدا پلەی (هاوڕا)ی دەبێت.. دوای تەواو كردنی هەردوو ئاستەكەی قۆناغی رێناسین ئیـتر دەچێتە قۆناغی ناساندن (شاهێدییدان) و ئاستەكانی، وە هەروەها قۆناغەكانی تر یەك لە دوای یەك ان شا‌ء اللە بە پـێی مەرجەكانی خۆیان دەبڕێت.. ئەمە بە نیسبەت رەوتەوانەوە.. ئەمما رەوت چۆن سنوری قۆناغ دیاری دەكات؟ ئەوەش كەمێك روون كردنەوەی دەوێت:

   دیاری كردنی سنوری قۆناغ: سنوری قۆناغی كاری رەوت بە كات یان بە چەندێتی یان بە چۆنێتی دیاری ناكرێت، واتە: ناكرێت بڵێین بە پێنج ساڵی تر، یان ئەگەر ژمارەمان بوو بە دوو هەزار رەوتەوان، یان ئەگەر بارودۆخەكە ئاوا گۆڕا، یان ئەگەر بە رەسمی ناسێنراین، بەڵكو بە هێنانەدی مەبەستی قۆناغەكە دەبێت.. بەڵام ئەم سێ خاڵەش (كات، چەندێتی، چۆنێتی) كاریگەرییان لەسەر هێنانەدی مەبەستی قۆناغەكە دەبێت.. بۆ نموونە دەمانەوێت لە قۆناغی سەرەتایی خۆناسینماندا دوای زانین و حاڵیبوونی زەمینەی كاركردن، مەبەست و سنورو كاتی قۆناغەكە دیاری بكەین، وەكو ئەوەی بڵێین دەمانەوێت لە شارۆچكەی (س) بڕی سەد كەس تا كۆتای ساڵی (000) بۆ رەوتی خۆمان بخەینە گەڕ، كە نیوەیان بەرپرسی گوندەكانی دەوروبەر بن.. ئەمە مەبەستێكی رۆشنە، بەڵام ئایا واقیعیە؟ بەڵێ، بۆ شارۆچكەیەكی دە هەزار پێگەیشتووی وەكو (س)، بەڵێ واقیعیە. چونكە خەڵكانێك كە بە دەوری رەوتەوانی خۆمانەوەن و دەیانناسن دە ئەوەندەی ئەو ژمارە دیاری كراوە دەبن، كەوابوو ئەگەر لە دە كەس یەكمان پێ بخرێتە كار دەگەینە بەگەڕ خستنی سەد كەسەكە.. پرسیارەكە ئەوەیە: ئایا بە كۆتایی هاتنی ساڵی (000)و كەسب نەكردنی سەد كەسەكە ئەو قۆناغە دەبێت كۆتایی پێ بێت؟ ناتوانین بڵێین: بەڵێ، چونكە ئێمە كار بە كات ناكەین.  ناشتوانین بڵێین: نەخـێر، چونكە خۆ هەتا هەتایە هەر لە كاتی بێسنووردا خول ناخۆین تا سەد كەس كۆدەكەینەوە! بۆیە ناشێت هەموو سنوری ئەم قۆناغە بە كاتەوە پەیوەست بێت..

   ئەگەر بووترێت: سنوری قۆناغەكە بە كۆكردنەوەو بەگەڕ خستنی سەد كەسەكە كۆتایی دێت با هێشتا ساڵیش بە بەریەوە مابێت!! هەر ناشێت وەربگیرێت بۆ دیاری كردنی سنوری قۆناغەكە. چونكە لەوانەیە لە شەپۆلێكی عاتیفیدا، لە كاریگەریی روداوێكدا پەنجا كەس بە جارێك بێتە پێشەوەو سەد كەسەكەمان زووتر بۆ پێك بێت، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نیە ئیـتر قۆناغەكە دەبێت كۆتایی پێ بێت، چونكە راستە لەو ساڵەدا سەد كەس كۆبۆوە، بەڵام ئایا لە رووی پەروەردەیی و شیاوێتییانەوە هەموویان شایانی ئەوە هەن كە كۆڵی قۆناغی تریان بخرێتە سەر؟

   وەڵام: مەرج نییە.

    ئەگەر بوترێت: سنوری قۆناغ نە بە كاتە نە بە چەندێتییە، بەڵكو بە چۆنێتییە.. بۆ نموونە ئەگەر خوا كردی و بە رەسمی دەركەوتینەوەو ئازادانە كەوتینەوە كۆمەڵكاریی، حەتمەن ئەمە خەڵكانێكی ئەوەندە چاكمان لێ كۆدەكاتەوە كە هەموو ئاستی بەرزیان لە كۆمەڵكاریی سیاسییدا هەبێت، ئیدی بە مەرجـی خۆمان سەد كەسەكە هەڵدەبژێرین! بەڵام ئایا ئەم سەد كەسە هەر وەكو بزوتنەوەی جاران و كۆمەڵی ئیسلامی ئێستا یەكسەر دەكرێن بە (مەسئوول)! كە دوایی نە تەقاویت دەبن و نە بۆشمان دێنە خوارەوە! ئایا قۆناغی ئەو كاتەی رەوت بەوان دەڕوات بە رێوە؟ بەرپرسێتی رەوتیان بۆ دەبرێتە قۆناغێكی تر؟! لەوانە نییە.. چونكە یەكێك لە كەموكورتیەكانی ئەم كەسانە ئەوەیە كە دیدو رێیان لەم رەوتەدا نەكراوە بە یەك، لەوانەیە هەر یەكەیان راوبۆچوون و پێناسەیەكی جیاوازی لەگەڵ خۆی هێنابێت.. یەكنەخستنی ئەمە لە ناو رەوتەكەدا دەبێتە تۆوی باڵ باڵێن و خەت خەتێن..

   مەبەستی ئێمە لەم قۆناغەدا ئەوەیە كە كەسانێكی شیاوو پشوو درێژ ئەم رەوتە زۆر بە جیددی وەرگرن و زۆر پشوودرێژانە بكەونە كۆمەڵكارییەكەی. ئایا ئەم سەد كەسەی لە شاری (س) كۆتان كردۆتەوە لە رووی چۆنێتیانەوە هەموویان شیاون بۆ هێنانەدی ئەو مەبەستە؟! بێ گومان نەخـێر تا قەناعەتیان دێتە سەر دیدو بۆچوون و پێناسەو كۆمەڵكاریی گشتی رەوتەكەو پەروەردە دەكرێن و لەسەر نەخشەیەك ئاڕاستە دەكرێن و فـێر دەكرێن كە چۆن ووزەیان بە پێی تەعلیماتی رەوت دەخەنە كار.

   كەوابوو ئەوی سنوری قۆناغی كاری ئێمە دیاری دەكات هەموو ئەم نیشانانەن پێكەوە، ئەمە كاری رێكخراویەو هەر دەبێت وا بێت.. ئەگەر لە سەربازگەیەكدا بوترێت: كەسێك دەبێتە ئەمیری كەتیبەیەك كە دە ساڵی خزمەتی سەربازیی تەواو كردبێت، یان دەرچووی كۆلیجی ئەفسەرێتی بێت و ساڵێكی خزمەت هەبێت، هەر یەكەشیان دەبێت سەركەوتووانە خولێكی دیاری كراو ببڕێت.. ئەو كەسانەی كە هێشتا مەرجەكانیان تێدا نیە ناكەونە شەڕەپاڵ بۆ بەدەستهێنانی پلە ئەفسەرییەكە، چونكە لە لایەكەوە مەرجەكانیان زانیووەو لە لایەكی ترەوە قەناعەتیان هەیە كە هێشتا ئەو مەرجانەیان تێدا نەهاتۆتە دی، هۆشیان لای ئەوەشە كە ئەگەر داواش بكەن وەرناگیرێن.. بەڵام كە مەرجەكانیان تێدا هاتە دی، دەبێتە مافێكی ئەوان و ئەركی سەربازگەكە كە بیانكات بە ئەفسەر.. نابێت بە بەهانەی ئەوەی گوایە (هەر بۆ خۆ هێنانە پێش) مەرجەكانی لە خۆیدا هێناوەتە دی! یان بووترێت (كابرا ریابازەو پێویستە لەسەر گوناح یارمەتی نەدرێت) بەم بەهانانە مافی بخورێت و رێی لێ بگیررێت!! وەكو لە هەندێك حزبی جاهیلیی و ئیسلامیدا دەیبینین.. نا، ئەمە ستەمەو نابێت بكرێت..

گرنگی قۆناغی  خۆناسین:

ـ لەبەر ئەوەی نەوەی نوێی كورد "زۆر بە داخەوە" كۆڵەواری زمان و هەژاری كلتورن، زمانی تر شارەزا نەبوون تا بیكەنە كلیـلی دەروازەكانی رۆشنبیریی گشتی تر، بە تایبەتی ئیسلامی كە پێكهاتەی ناسنامەی گەلانی عه‌رەب و فارس و توركی دەوروبەریانن، سووك و ئاسان لە ئیسلام داماڵران!!

ـ لەبەر ئەوەی تاكی كوردی لە خـێزان و خانەوەدەكانیاندا دیندارانە ئاڕاستە نەكران، بێئاگابوون لە دین، یان زانیارییان بەرامبەریی كەمبوو. نەیانزانی چۆن وبۆچی دینداریی پێویستە؟ بۆیە بەلای زۆرینەی نەوەی نوێی كوردەوە پابەند نەبوون بە دینەوە تاوان نیە! یان تاوانێكی زۆر گەورە نیە چ جای ئەوەی كە بە كافربوون بژمێررێت!

ـ لەبەر ئەوەی لە مەدای نیو سەدەی رابوردوودا زانای ئیسلامی سەركردە لە كوردا هەڵنەكەوتۆتەوەو مزگەوتەكانیش بوون بە ژێر لافاوی عەلەمانیەتی تورك و عارەب و فارسەوەو عەلەمانیەتی كوردیش لە شاخ و شار دژایەتی دینەكەیان زۆر سەرسەختانە كردو هەر بەردەوامیشن. مەلاو مزگەوت هیچ رۆڵێكی وایان لە پاراستنی كەسایەتی ئیسلامخوازیی كلاسیكی كوردیدا نەبیـنی چ جای رۆڵێكی كاریگەر لە داڕشتنەوەی كەسایەتی دیندارێتی سەردەمدا، بۆیە رابوونی ئیسلامیانی كورد تا كۆتایی هەشتاكانی سەدەی رابوردووش هەر گەرمە تەریقەیەكی فیكریی دەروێشانەی ئیخوانولموسلیمین بوو، هەر نەبوو بە بزاڤێكی ئیسلامی خاوەن دیدی فیكریی و بەرنامەی سیاسی وا لەسەر بنەمای فیكرو ئوسوڵی شەرعی دامەزرابێت..

ـ  هاتنی ئیحتیلال و كپبوونەوەی رەوتی جیهادی لە كوردستاندا بوونە مایەی لێڵ بوونەوەی دیدی عەقائیدیی! بە تایبەتی لە كێشەكانی (ولاء)و (بەراء)و (حاكمێتیی)و (سەروەرێتی شەرع)دا. هەروەها دروستبوونی هەستی غەریبكەوتن و جودایی ئەهـلی ئیسلام وساردبوونەوەو كەناركەوتنی زۆر لە كەسایەتیەكانی واجیهەی كۆمەڵكاریی ئیسلامییەكان. ئەمانە كەشێكی ئالوودەی دژواری بۆ زاڵبوونی فیكری خەساوی ئیستیسلامی و فەلسەفاندنی بەزین وتێكشكان و قبووڵكردنی ژێردەستەیی رەخساند، كە ئیـتر رەدووكەوتـنی سیاسیی مەنهەجی وكۆیلەیی عەقائدیی بۆ زۆر لە ئیسلامیانی فیكریی و سیاسیی كورد نە گوناح ماو نە بوو بە عەیبە! بوو بە رەفتاری (سروشتی)ی! كە كەس شەرمی لـێی نەبێت! عەلەمانیەتی كوردییش لە ژێر سایەی ئیحتیلالدا بەدەم خۆبادانیەوە خۆی كردە بەرەی براوەی ململانێ..

ـ لەبەر ئەوەی دەسەڵاتی عەلەمانیەتی كوردایەتی (چ وەكو بزاڤ چ وەكو دەسەڵات) دەیان ساڵە لەسەر عەلەمانیەتێكی بێدینیی رقن ئاڕاستەی گەلی كوردی دەكرد، ئەندامانی خۆی لەسەر هەموو زەمینەیەكی خوانەوویستی رادەهێنا. دینداریی لەژێر سایەی حزب و حكومەتیاندا تەنانەت وەكو دیاردەیەكی كۆمەڵایەتیش بە نەوەی نوێوە نەما، چ جای وەكو بنەمای فیكرێكی شارستانێتی وبانگەوازێكی گۆڕانكاریی و بزاوتێكی سیاسیی..

ـ ئەم هۆكارانەو پشتیوانێتی كوفری دەرێ وهاوكاریی و یارمەتی بەردەوامیان، بوونە فاكتەری كاریگەری بەردەستی عەلەمانیەتی كوردی لە پلانێكی پشوودرێژیی ووشككردنەوەی سەرچاوە (تجفیف الینابیع) ی فیكرو ئاڕاستەی كۆمەڵكاریی ئیسلامی لە نەوەی نوێی كورددا، جگە لە كوشتن و زیندان كردن و راوەدوونانی داعیانی رەوتی رەسەنێتی دینداریی لە كوردستان. ئاوا لە كوردستانیش ووشككردنەوەی سەرچاوەی ئاڕاستەو پێگەیاندنی كۆمەڵكاریی و سەربەخۆیی دارایی ئیسلامیەكان بوو بە یاساو دەزگای حكومەتی كوردایەتیەوانان كەوتنە جێبەجێكردنی!

ـ لەم حاڵەتە سەختەدا، بەرەی دەسەڵاتداریی ململانێكە ئیسلامیانی خستە كەنارەوەو بواری یاسایی بۆ دەیان مەدرەسەی دیدو ئایدیۆلۆجیای دژو پارت و كۆمەڵی كوفرو گروپی مەسیحیەوانی و مەڵبەندی دیراسات و لێكۆڵینەوەی سەر بە رۆژئاوا كردەوە كە هاتنە كوردستان و كەوتنە شەڕێكی بێ ئامان و بێ ووچانی دژ بە دین و ئینتیمای شارستانێتیمان، دەیانوویست بە زووترین كات زۆرترین سوود لەم هەلە زێڕینە وەرگرن كە كوفری دەرەكی ئیحتیلال وكوفری عەلەمانیەتی كوردستانی سازاندبوویان.

   لەبەر ئەم هۆیانەو دەیانی تریش كە رۆژانە ئێوەی هەست بەرزو سرك وسڵ زیاتر لە من هەستتان پێدەكردو ئێستاش زیاتر لە من هەستی پێ دەكەن، دەبێت زۆر پشوودرێژانە ئەم خاڵانەی بواری شیاوكردنی رەوتەوان لە دیدو غـیرەت و رەفتاری رۆژانەی خۆمان و هاودینانی خۆماندا چڕ كەینەوە، دەبێت هەموو خوشكان و برایانی هاودین و بەرزتری رەوت شارەزایی لە تەواوی رەهەندەكانی ئەم قۆناغەدا پەیدا بكەن تا بە دیدی روون و هەستێكی بەرپرسیارێتی بەرزەوە پێ هەڵگرین.. دەبێت زۆر بە جیددی وەكو قوتابیانی شەشەمی ئامادەیی كە خۆ بۆ تاقی كردنەوەی چارەنوسساز ئامادە دەكەن، رەوتەوانانی ئێمەش دەبێ بابەتەكانی رۆشنبیركردنی دیـنی و بەرچاوڕوونی فیكریی و سیاسیی ئاوا بخوێنن و بە سەركەوتوویی قۆناغەكە بـبڕن، تا رەوت گەنجینەیەكی لە ووزەی نوێ دەسكەوێت و هەر یەكەیان بە پشتیوانی خوا  لە شوێنی شیاوی خۆیاندا بخاتەوە گەڕ.. بەرەو هێنانە دی ئامانجی رەوت..

   دەبێ برایانی بەرپرسی رەوت ئەوە بزانن كە گۆشكردنی كۆمەڵكاریی رەوتەوان بە دوو لایەن دەبێت، كە تەریبن لەگەڵ یەك و هیچیان نابێت لەسەر حسابی ئەوی تریان ببرێتە پێش:

یەكەم: پەروەردە كردن.

دووەم: ئاڕاستە كردن.

   پەروەردە بوون بە وەرگرتـنی زانستی شەرعی و پابەندبوونەوە دەبێت پـێی، رەوت بۆ پەروەردە بوونی رەوتەوانان ئاستەكانی دیاری كردووەو بۆ هەر ئاستێكیش بڕێك زانستی شەرعی دیاری كردووە كە حەتمەن دەبێت هەر هەموو رەوتەوانان بیخوێنن.. ئەمەش لەگەڵ زیادبوونی هەستی مەسئوولییەت و هۆشداربوونی زیاتردا، زیاتر دەبێت..

   ئاڕاستەكردن: بریتیە لە چاودێریی و ئاودێریی رۆژانەو سۆراغكردنی رەوتەوانانی بەردەست، تا بزانیت چەند بە رێسا پەروەردەییەكانەوە پابەند دەبن و پێی گەورە دەبن، تا ببیتە چاودێریان و نەهێڵیت لاڕێ ببن، نەهێڵیت گومان  و هەواو هەوەس و سستی روویان تێبكات. جگە لە بژاركردنی بـیری نامۆو بۆچوونی پەڕیدەو دیدی لێڵ و رەفتاری لاسەنگ لە ناویاندا.. ئەمە ئیشێكی رۆژانەیەو وەكو باخەوانێتیە.. دەبێت رۆژانە بە خەمی رەوت و رەوتەواناتەوە بیت، تا ئەو بەرهەمە بدەن كە رەنـجی بۆ دەكێشیت، بەو بڕو چۆنیەتییەش كە نەخشەت بۆ كێشابوو، كە واقیعەكەت پێویستی پێیەتی..